خانه » تحلیل محتوای برنامه های مناسبتی



مسائل فرهنگی- اجتماعی دامنه گسترده ای دارند و حل آنها به شناخت ریشه های ظریف و عمیق و ارتباط ظریفتر و به ظاهر نامرئی آنها با یکدیگر وابسته است. شناخت این ریشه های ظریف به نوبه خود مستلزم دانستن و تسلط به روش های شناخت آن مسائل خاص است. یکی از ابزار های مهم برای شناخت این مسائل استفاده ار تکنیک تحلیل محتوا می باشد که خود به دو دسته زیر تقسیم می شود:

  • تحلیل محتوای کمی
  • تحلیل محتوای کیفی

تحلیل محتوا در تمام زمینه ها، خصوصا در روابط اجتماعی روزانه افراد نیز بکار می رود. تحلیل محتوا بیشتر در حوزه زبانی (گفتن ، شنیدن و نوشتن ) به کار برده می شود. در ارتباط بین انسان ها، افراد خبرهایی به یکدیگر می دهند و از هم سئوالاتی می پرسند، نظرات یکدیگر را جویا می شوند و نظرات خود را بیان می کنند. گاه به هم اعتراض و گاه یکدیگر را تائید می نمایند. بنابراین در کنار رد و بدل کردن خبر عموما تمایلات و گرایش های خود را نیز به صورت مستقیم و غیر مستقیم/ خودآگاه یا ناخودآگاه ابراز می دارند و پدیده های مورد بحث را به صورت منفی یا مثبت ارزیابی می کنند، از طرف دیگر می دانیم که این نظرات و گرایش های انسان ها نسبت به شرایط زمانی و مکانی متفاوت هستند. در برنامه های سازمان نیز توجه به ارتباط برنامه ها و مخاطبین و انتقال پیام برنامه به آنها بسیار اهمیت داشته و می تواند پایه های تحلیل محتوا را در سازمان تشکیل دهد. برنامه های مورد نظر در حوزه تحلیل محتوا به دو گروه تقسیم می گردد؛ این دو گروه عبارتند از:

  • برنامه های فراگیر (دو حوزه مناسبتی و ثابت سالیانه)
  • برنامه های محله ای- منطقه ای (از هر منطقه یک طرح)

با توجه به برنامه های مورد نظر در تحلیل محتوا، باید به سه فرآیند مهم توجه ویژه داشت؛ این سه فرآیند عبارتند از:

  • ریشه های انتخاب برنامه و شکل گیری ایده ها (ضرورت ها و مسائل مورد نظر)
  • پویش های شکل یافته (فعالیت ها)
  • نتایج (اثر سنجی)

1)    اهداف تحلیل محتوای کیفی:

  • ایجاد رویه ای نظامند در  فرآیند ارزیابی و تحلیل محتوای برنامه های محله ای- منطقه ای و فراگیر سازمان.
  • فراهم آوردن بستری مناسب به منظور جلب مشارکت فعال و خودجوش حوزه های مختلف سازمانی در امور ارزیابی و تحلیل محتوا.
  • فراهم آوردن بستری مناسب جهت اجرای برنامه ها و فعالیت های کارآمد و اثربخش در سازمان.
  • ایجاد فضای مناسب جهت سوق دادن توام با ارتقاء کیفی برنامه های مناطق به سوی فعالیت های مربوط به حوزه فرهنگ عمومی.

2)    تحلیل محتوا چیست؟

در ابتدا دانشمندان بیشتر از تکنیک تحلیل محتوای کیفی استفاده می کردند، اما به مرور این تکنیک جای خود را به تحلیل کمی داد و این روش در تمام حوزه های علوم اجتماعی کابردی شد ولی تحلیل های کیفی همچنان مورد استفاده قرار می گیرد. در این گونه بررسی های کیفی هدف آن است که تاثیر متن های مورد نظر بر روی مخاطبین (گیرندگان پیام) سنجیده شود و این از آن طریق انجام می گیرد که محقق مفاهیم و عبارت های بکار برده شده را بررسی و شمارش کند، به عبارت دیگر یک شیوه مهم و معمول از تکنیک تحلیل محتوا شمارش مفاهیم و پیام هایی است که فرستنده پیام ابراز داشته است که گاه تعداد این پیام ها خود گویای یک مطلب خاص هستند که در شرایط عادی جلب توجه نمی کنند، اما مخاطب را به طور ناخودآگاه تحت تاثیر قرار می دهد و گاه نسبت این پیام ها با تعداد پیام های دیگر مقایسه می شود و از آن طریق اطلاعاتی بدست می آید.(رفیع پور، 1387) تحلیل محتوا از دیدگاه نویسندگان مختلف متفاوت است و تعریف ثابت و یکسانی از این مفهوم بکار برده نشده است، در زیر جهت روشن شدن فضای تحلیل در فضاهای علمی تعدادی از تعاریف تحلیل محتوا ارائه می گردد:

« برای بررسی محتوای آشکار پیام های موجود در یک متن می توان از روش تحلیل محتوا استفاده کرد. در این روش محتوای آشکار و پیام های نظام دار و کمی توصیف می شود. ...» ( سرور، 1387)

« تحلیل محتوا یعنی بررسی عمیق داده های گردآوری شده که می تواند رابطه متغییرها و شبکه ارتباطات را در عمق مشاهده، بررسی، استنباط و استنتاج نماید.» (منادی ، 1388)

« تحلیل محتوا، در واقع کشف محتوای پنهان داده ها یا واحد های مورد تحلیل  از ورای گفته ها، آمارها، تصاویر و ... است.» (فرخزاد، 1386)

از تعاریف موجود در حوزه تحلیل محتوا چنین برداشت می شود که برای تحلیل محتوای برنامه های سازمان  دو جنبه زیر نیازمند توجه است:

  •  تحلیل جنبه های آشکار موجود در متن برنامه.
  • تحلیل جنبه های پنهان و غیر آشکار موجود در متن برنامه.
  در راستای اهداف فرهنگی و دینی از سوی سازمان فرهنگی – هنری شهرداری تهران برنامه های متنوعی در ماه مبارک رمضان سال 1389 برگزار شد که جزئیات آن از نظر خواهد گذشت. به همین منظور اقدام به ارزیابی سطح کیفی و محتوای ارائه شده در جهت مشخص کردن نقاط قوت و ضعف برنامه های مبارک رمضان لازم به نظر می رسید. موسسه آرمان پژوه- تحلیل محتوای ماه رمضان     با توجه به اهمیت برنامه های دهه ولايت 1389 در بعد فراگیر شهری، اقدام به تحلیل کیفی محتوای ارائه شده در جهت مشخص کردن نقاط قوت و ضعف برنامه های دهه ولايت لازم به نظر می رسید؛ که این امر راهکاری مناسبی برای برنامه ریزی دقیق تر در مناسبت های بعدی خواهد بود. [caption id="attachment_194" align="aligncenter" width="300"]موسسه آرمان پژوه - تحلیل محتوای برنامه قربان تا غذیر به منظور بزرگنمایی رو عکس کلیلک نمایید[/caption]